Hanna Reitsch, vliegende “superster” van Nazi-Duitsland, geëmancipeerd avant la lettre. 2

In dit niet al te dikke boekje schetst schrijver Peter Steeman de belevenissen van een Duitse pilote, genaamd Hanna Reitsch, Vliegende “superster” van Nazi-Duitsland, geëmancipeerd avant la lettre. Alhoewel de naam nu bij velen niet bekend in de oren zal klinken, was Reitsch in de periode voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog een bekende persoonlijkheid in Duitsland en zelfs daarbuiten.

Peter Steeman, die zelf jarenlang actief was in de vliegtuigbouwindustrie en zelf ook piloten heeft opgeleid, geeft in zijn voorwoord aan dat hij om verschillende redenen belangstelling kreeg voor deze Duitse pilote. Ten eerste omdat ze een begaafd pilote was, die een indrukwekkende staat van dienst had. Ten tweede omdat ze als vrouw in een mannenwereld rondliep en daardoor mogelijk een factor in de vrouwenbeweging werd. En ten derde vanwege het vraagstuk wat voor soort mens Hanna Reitsch was: ze begaf zich onder de nazileiders en verbond haar diensten aan een misdadig regime. In hoeverre was ze zelf een voorstander van het nationaalsocialisme? Op al deze aspecten gaat Steeman in dit boek in meer of mindere mate in.

Zweefvliegen

Steeman vermeldt een aantal “meesterstukjes” die Hanna vertoonde op de zweefvliegschool. Steeman, als gezegd zelf afkomstig uit de wereld van de luchtvaart, verliest zich hierbij soms in technische details. Zo heeft hij het bijvoorbeeld uitgebreid over thermische stijgwinden en opwaartse luchtstroom, rolroeren en het veranderen van de neusstand. Als niet-vliegenier raak je daardoor af en toe de draad van het verhaal kwijt.

Testpilote

Hanna ging in de jaren dertig aan de slag als testpilote en Steeman beschrijft redelijk uitgebreid welke innovatieve ideeën door haar werden uitgetest. Een van de nieuwe toestellen die Hanna testte was een helikopter, de Focke Wulf FW61, en hiermee was ze de eerste vrouw die een helikopter bestuurde. In 1938 bezocht zij de Verenigde Staten en nam deel aan verschillende ‘air races’, maar doordat in Duitsland de nazileiding steeds meer zijn ware gezicht liet zien, stuitte Hanna op vijandigheid bij de Amerikanen. De trip eindigde onverwachts toen ze per telegram teruggeroepen werd naar Duitsland vanwege de toenemende internationale spanningen.

IJzeren Kruis

Steeman geeft aan dat Hanna indirect betrokken was bij de eerste oorlogshandelingen, doordat er technieken zijn gebruikt die door haar waren getest. Deze worden weer behoorlijk uitgebreid beschreven. Voor haar inzet werd ze beloond met het IJzeren Kruis, waarmee ze de eerste vrouw was aan wie de nazi’s dit eerbetoon verleenden. Ze ontving de onderscheiding persoonlijk van Hitler. Hierna vloog ze nog in allerlei verschillende vliegtuigen; ze had ondertussen een bepaalde status verkregen en gebruikte deze om in alle Luftwaffe-vliegtuigen te kunnen vliegen. Een van haar bekendste optredens was het vliegen van het raketvliegtuig, de Messerschmitt Me163, waarbij ze zwaar gewond raakte. Hierna moest ze een half jaar in het ziekenhuis revalideren. Steeman laat zien dat de pilote een sterke wil had en dat ze die gebruikte om na haar herstel weer zo snel mogelijk te kunnen vliegen. Ze was een bekende persoonlijkheid geworden en werd met aanzien behandeld door de nazi’s. Hanna had op verschillende momenten persoonlijk contact met de nazikopstukken en was zelfs op 27 april 1945, vlak voor zijn dood, bij Hitler in de bunker. Na de oorlog is ze blijven vliegen. Ze overleed in 1979 aan een hartstilstand.

Patriottisme

De schrijver probeert een beeld te krijgen van het karakter en de motieven van Hanna Reitsch. Dit doet hij op basis van haar autobiografieën, interviews die met haar zijn afgenomen en getuigenverklaringen van mensen die haar kenden. Hij noemt haar een vrouw die geen angst kende, vanwege de vele gevaarlijke proeven die ze deed tijdens het testen van de vliegtuigen. Hij schetst echter ook een politiek naïeve vrouw met een kinderlijk idealistische instelling, die de nazileiders onverminderd bleef steunen, ook na de oorlog. Ze weigerde in te zien welke gruwelen het naziregime op zijn geweten had. Ze werd gedreven door een groot gevoel van patriottisme, maar ze was zelf geen nazi. Wel bewonderde ze Hitler en Himmler en door hier niet compleet afstand van te nemen na de oorlog, raakte ze in de problemen. Velen zagen haar als een aanhanger van het naziregime en dit imago heeft ze nooit helemaal van zich af kunnen schudden. Steeman neemt het in zoverre op voor Hanna dat hij schrijft dat ze het hart op de juiste plaats had zitten, maar werd meegesleurd in een foute beweging. Hij benadrukt dat ze zelf nooit oorlogsmisdaden heeft begaan.

Peter Steeman geeft een redelijk goed beeld van deze interessante vrouw en probeert inzicht te krijgen in haar motieven. Dit is wel lastig, aangezien veel van de informatie is gebaseerd op wat Hanna zelf heeft opgeschreven en derhalve gekleurd is. Wat Hanna’s uiteindelijke rol in de vrouwenbeweging is, blijft onduidelijk. Aangezien niet veel mensen haar nu nog kennen, lijkt deze rol achteraf gezien toch beperkt te zijn gebleven. Toch is het een aardig portret geworden van een vrouw die op haar vakgebied een pionier was, en zeker het lezen waard.

(Foto: https://en.wikipedia.org/wiki/Hanna_Reitsch)